پرسش و پاسخ در مورد غده پرستات

غده پروستات چیست ؟

پروستات بخشی از عضو جنسی مرد است که به شکل و اندازه تقریبی گردو، زیر مثانه قرار گرفته و مجرای خروجی آن را مطابق شکل احاطه کرده است .

نقش پروستات چیست ؟    

نقش پروستات تولید مایع وروان کردن حرکت اسپرماتوزوئیدها به خارج است .        

چرا انجام آزمایش پروستات ضرورت حیاتی دارد؟

چون عوارض بیماری‌های پروستات دردناک و رنج‌آور است و با تشخیص به موقع، نتیجه درمان موفق‌تر خواهد بود.

بیماری‌های پروستات کدامند؟

مشکل عمده پروستات، رشد نامتناسب ( هیپرپلازی خوش‌خیم ) آن است که از ۴٠ سالگی شروع به پیشرفت می‌کند و ممکن است در سنین ۶٠ تا ٧٠ سالگی به بزرگی یک پرتقال برسد. تقریبا نیمی از مردان در دهه هفتاد سالگی عمر خود گرفتار هیپرپلازی پروستات می‌شوند.

علت بروز این بیماری به درستی مشخص نشده است، ولی تغییرات هورمونی یکی از عوامل موثر محسوب می‌شود. هیپرپلازی پروستات خطر جانی ندارد و از نظر فعالیت جنسی نیز مشکلی بوجود نمی‌آورد. ولی کلا بیماری مزاحمی است مشکلات ادراری آن مانند احساس فشار در دفع و تخلیه ادرار، قطع و وصل دردناک آن در حین تخلیه و همچنین تکرر ادرار بخصوص شب‌ها از عوارض عمده آن است. تشدید این عوارض گاهی منجر به انسداد مجرای ادرار می‌شود که بیمار را اجبارا روانه اورژانس می‌کند. درمان هیپرپلازی پروستات با دارو و یا عمل جراحی امکان پذیر می‌باشد دومین بیماری التهاب حاد و مزمن پروستات است که در هر سنی از دوران بلوغ به بعد اتفاق می‌افتد.

نوع حاد التهاب، اکثرا به علت آلودگی میکروبی به طور ناگهانی و با شدت بروز می‌کند بیماری با تب و لرزو احساس سرماخوردگی شروع شده و عوارضی شبیه هیپرپلازی پروستات دارد. بیمار از سوزش دفع و تکرر ادرار و همچنین درد کمر و فشار بین رانها و اطراف بیضه‌ها شکایت دارد. این عارضه با کشت ادرار و تعیین و تجویز آنتی بیوتیک به سهولت درمان پذیر می‌باشد . التهاب پروستات گاهی به علل نامشخص با عوارضی ضعیف تربرگشت کرده و مزمن می‌شود . دراین حالت کشت ادرار غالبا منفی است ولی افزایش گلبولهای سفید در ادرار، وجود التهاب را تائید می‌کند . التهاب مزمن به سادگی التهاب حاد درمان پذیر نمی‌باشد.

سرطان پروستات شایع‌ترین نوع سرطان در مردان بالای ۵٠ سال است. معروفیت این نوع سرطان نسبت به سایر سرطان‌ها، نه به علت خطرناک بودن آنست، بلکه وجود روش‌های تشخیصی و امکان پیشگیری موفقیت‌آمیز آن، دلیل برشهرت بیماری می‌باشد. سرطان پروستات اکثراً کند رشد هستند و تا دهها سال می‌توانند در داخل غده بدون بروز علائمی باقی بمانند. طبق آمار تهیه شده در آمریکا حدود ١۶ درصد مردان در طول عمر خود با نوعی از سرطان کند رشد یا تند رشد روبرو می‌شوند . حدود نیمی از آنها بدون عارضه به زندگی ادامه می‌دهند. ولی نیم دیگر گرفتار عوارض آن می‌شوند که از این تعداد تنها ٣ نفر جان می‌بازند علائم اولیه سرطان پروستات در مرحله داخل غده‌ای که هنوز پیشرفت نکرده، نیز شبیه هیپرپلازی و شامل تکرر ادرار و قطع و وصل جریان ادرار در موقع تخلیه می‌باشد

سرطان پروستات چه کسانی را تهدید می کند؟

مردان مسن بیشتر در معرض ابتلا به سرطان پروستات قرار دارند. طبق آمارموجود، احتمال بروز سرطان در سنین زیر ۵٠ سال حدود ٧% است. در حالیکه در دهه ٧٠ سالگی به ٧۵% می‌رسد. افراد با زمینه ارثی، دومین گروهی هستند که معرض ابتلا می‌باشند. کسانی که ٢ تا ٣ نفر از بستگان نسبی و نزدیک آنها سرطان پروستات داشته‌اند، ١٠ برابر بیشتر از سایرین با خطر بیماری روبرو می‌شوند. درگزارشاتی که اخیراً منتشر شده است، به نظر می‌رسد که روش زندگی و رژیم غدایی نامناسب نیز از عوامل موثر در بروز سرطان باشد.

تشخیص سرطان پروستات چگونه انجام می‌گیرد؟

در مراکز تخصصی ، اولین اقدامی که برای تشخیص سرطان پروستات به کار می‌رود لمس انگشتی Digital Rectal Exam که بدین ترتیب حجم و استحکام غدد بررسی می‌شود . البته تجربه عملی پزشک در این روش، نقش عمده‌ای در چگونگی تفسیر آزمایش خواهد داشت. اندازه گیری غلظت پی اس ا PSA خون نیز به عنوان تست تکمیلی و تائیدی مورد استفاده قرار می‌گیرد. پزشکان می‌توانند آزمایش PSA به تنهائی و یا همراه با DRE درخواست نمایند.

آزمایش  PSA" " چیست ؟

نوعی پروتئین است که در سلول‌های غده پروستات تولید و وارد جریان خون می‌شود. ترشح PSA در برخی از بیماران به طور طبیعی بیشتر از دیگران است . پزشکان غلظت خونی PSA زیر ۴ میکروگرم در لیتر را طبیعی به حساب می‌آوردند و مقادیر ۴ تا ١٠ و ١٠تا ٢٠ میکروگرم را به ترتیب " افزایش کم ‌"‌ و " افزایش متوسط " تلقی می‌کنند و مقادیر بیش از ٢٠ میکروگرم در لیتر را " افزایش زیاد " می‌دانند.

در صورت بالا بودن PSA خون علاوه بر سرطان، در موارد دیگری نیز از جمله هیپرپلازی پروستات و التهاب و عفونت آن و حتی ماساژ و فعالیت‌های جنسی و بعضی تحریکات فیزیکی افزایش می‌یابد. از طرف دیگر چنانچه اشاره شد، حدود ٨ تا ١٠ درصد نتایج غیرطبیعی " مثبت کاذب " می باشند. بنابراین تغییرات PSA باید با نظر پزشک معالج تفسیر شود و بیمار نباید تنها با یک نتیجه غیر طبیعی به اقدامات تهاجمی مانند بیوپسی و یا جراحی بپردازد.

چگونه می‌توان ضریب اطمینان اندازه‌گیری PSA را بالا برد؟

اعتماد به نتایج آزمایش PSA را می‌توان با اندازه‌گیری سرعت افزایش آن نسبت به زمان ( PSA Velocity ) بالا برد. به این معنی PSA بیمار، چند بار در فواصل زمانی معین اندازه‌گیری می‌شود. چنانچه افزایش آن تداوم داشته باشد، احتمال وجود سرطان بیشتر است . در این صورت بیمار باید تحت مراقبت مخصوص قرار گیرد.

روش دیگری که بهتر می‌تواند وجود سرطان را از سایر بیماری‌های غیر سرطانی تفکیک کند، اندازه‌گیری PSA آزاد خون ( f PSA ) و تعیین نسبت آن به PSA تام ( t PSA ) یعنی نسبت ( f PSA ) /( t PSA ) می باشد. این نسبت در سرطان پروستات ، کمتر از بیماری‌های غیر سرطانی است، بنابراین نتایج آزمایش‌هائی که غلظت PSA تام در محدوده بین ۴ و ١٠ میکروگرم در لیتر باشد و نتوان بیماری بدخیم را از خوش خیم تفکیک نمود،‌ باید مجدداً غلظت هر دو نوع تام و آزاد اندازه‌گیری شده و نسبت آزاد به متصل محاسبه گردد.

در آزمایشگاه‌ها، حد ماکزیمم PSA خون افراد سالم بدون در نظر گرفتن تغییرات سنی آنها ۴ میکروگرم در لیتر در نظر گرفته می‌شود، در حالیکه با توجه به آمار، غلظت آن از ۵/١ میکروگرم در سنین زیر ۵٠ سال تا ۵/۶ میکروگرم در سنین بالای ٧٠ سال تغییر می‌کند، بنابراین چنانکه نتایج آزمایش بر پایه تغییرات سنی بیمار تفسیر شود، بهتر می توان موارد " مثبت کاذب " را کاهش داد. در یک روش دیگر، غلظت PSA برحسب حجم پروستات که با سونوگرافی مشخص می‌گردد، محاسبه می‌شود. به این صورت، احتمال سرطانی بودن پروستات بزرگ با غلظت معینی از PSA کمتر از پروستات کوچکی خواهد بود که همان غلظت PSA را داشته باشد.

نظریه کلی برای چکاپ سرطان پروستات چیست ؟

متخصصین برای ارائه جواب به این سوال در انتظار تکمیل طرح تحقیقاتی  PLCO می‌باشند که از ده سال قبل در آمریکا روی ٣٧ هزار داوطلب در حال انجام است . طرح PLCO خود به منظور تعیین ارزش غربالگری چهار نوع سرطان شایع، از جمله سرطان پروستات برنامه‌ریزی شده است، که مشخص شود آزمایش‌های DRE و PSA تا چه اندازه‌ای می‌توانند قابل اطمینان باشند و همچنین معلوم شود چند درصد از سرطان‌های تشخص داده شده، درمان‌پذیر خواهند بود. در عین حال انجمن سرطان آمریکا ( ACS ) انجام سالیانه دو آزمایش فوق را در مردان بالای ۵٠ سال و همچنین مردان بالای ۴٠ سال که پدر یا برادر بزرگتر آنها سرطان پروستات داشته‌اند ، توصیه کرده و جامعه اورولوژیست‌های آمریکا (AUA ) نیز بر آن صحه گذاشته است. این آزمایش‌ها در نهایت با نسج‌برداری و آزمایش میکروسکوپی تائید می‌گردند.

روش پیشگیری سرطان پروستات چگونه است ؟

بهترین روش حفظ سلامت پروستات، چکاپ سالیانه و مراجعه سریع به پزشک، در صورت بروز مشکلات اداری است. چکاپ مرتب حتی برای کسانیکه جراحی پروستات داشته‌اند نیز ضروری است. زیرا جراحی پروستات نمی‌تواند تضمینی در برابر سرطان باشد. در هر حال با تشخیص هرچه سریعتر سرطان، موفقیت درمان بیشتر خواهد بود. در حال حاضر طرحی توسط انستیتو سرطان آمریکا NCI تحت نام PCPT روی ١٨ هزار داوطلب در جریان است. هدف از این طرح این است که مشخص شود آیا Finasteride داروی مهارکننده فعالیت هورمون تستوسترون که برای کاستن حجم پروستات هیپرتروفی شده مصرف می‌شود، توانایی ممانعت از پیشرفت سرطان را دارد یا خیر.