اصول ELISA

از سال 1970 ابداع شده و به سرعت جایگزین روش RIA شد چون که خطرات زیستی کمتری از RIA دارد و این روش برای اندازه‌گیری هر نوع پروتئین از جمله آنتی‌بادی قابل استفاده بوده و تلفیقی از اختصاصیت آنتی‌بادی‌ها و حساسیت سنجش آنزیمی ساده اساس این روش می‌باشد. روش الیزا (الایزا) معمولاً بر روی پلیت‌های 96 خانه انجام می‌شود و اساس آن اتصال یک آنزیم به آنتی‌بادی بر علیه ماده‌ی مورد اندازه‎گیری، مجاور نمودن آن با آنتی‌ژن مربوطه، خالص‌سازی کمپلکس و اندازه‌گیری فعالیت آنزیم می‌باشد.

اصول الایزا به این ترتیب می‌باشد که کف هر چاهک از آنتی‌بادی اختصاصی هورمون بوده و نمونه‌ی دارای هورمون را به آن اضافه کرده و سپس آنتی‌بادی دوم که باز اختصاصی هورمون است اضافه می‌شود و در ادامه آنتی‌بادی سوم متصل به آنزیم را اضافه که بر علیه آنتی‌بادی دوم است. نکته قابل توجه اینکه بر خلاف RIA در اینجا از آنتی‌بادی‌ها به صورت مازاد استفاده می‌‎شود.

 اصول کلی الیزا 

انواع الایزا

الایزای مستقیم

  الایزای مستقیم می‌تواند جذب یا پوشش‌دهی آنتی‌ژن باشد.

 الایزای مستقیم می‌تواند جذب یا پوشش‌دهی آنتی‌بادی باشد.

در الایزای مستقیم آنتی‌ژن مکمل آنتی‌بادی موجود در نمونه که باید تشخیص داده شود، بر سطح فاز جامد کوت می‌شود. سپس آنتی‌بادی یا آنتی‌ژن مورد نظر در نمونه، سیگنال مناسب ایجاد می‌کند. این روش مشابه ایمنوفلورسانس مستقیم است. اما کاربرد چندانی در کیت‌های تشخیصی ندارد و بیشتر در کارهای تحقیقاتی استفاده می‌شود.

الایزای غیر مستقیم (ساندویچ)

این روش برای تعیین آنتی‌بادی اختصاصی و یا تیتراسیون آنتی‌بادی در نمونه‌های سرم مورد استفاده قرار می‌گیرد. معمولاً سرن رقیق شده و به آنتی‌ژن کوت شده در فاز جامد (میکروول یا چاهک) اضافه می‌شود. پس از افزودن نمونه و طی زمان انکوباسیون و یک مرحله شستشو آنتی هیومن گلوبولین نشاندار شده با آنزیم به چاهک اضافه می‌شود. بر حسب اینکه چه کلاسی از آنتی‌بادی برای ردیابی اهمیت دارد. نوع آنتی هیومن مورد استفاده نیز متفاوت است. از این روش برای تعیین آنتی‌بادی  بر علیه تکسو پلاسما و روبلا ... استفاده می‌شود.

الایزای رقابتی یا مهاری

در روش‌های رقابتی اساس سنجش بر رقابت دو آنتی‌ژن یا دو آنتی‌بادی (که یکی نشاندار است) برای اتصال به لیگاند با مقدار محدود استوار است. اگر دو آنالیت نشاندار و غیر نشاندار  با هم به سیستم اضافه شوند روش را رقابتی گویند ولی اگر ابتدا آنالیت اضافه شود و پس از یک دوره انکوباسیون آنالیت نشاندار اضافه شود روش را مهاری یا بلاکینگ گویند.

مزایای ELISA

1-   از ایزوتوپ رادیواکتیو نمی‌شود.

2-    بخش زیادی از آن را به کمک پلیت 96 خانه می‌توان اتومات کرد.

3-     روش مقرون به صرفه و دقیقی می‌باشد.