پیشینه تاریخی  

منطقه ای که اکنون استان کهگیلویه و بویراحمد نام دارد دارای پیشینه کهن تاریخی است . هر چند در گذشته ای نه چندان دور ،جزء یکی از بلوکهای مملکت فارس بوده که خود شامل دو قسمت می شد : قسمت شمال شرقی که آن را سردسیر و کوهستانی و پشت کوه می نامیدند و قسمت جنوبی و غربی که نره کوه و بهبهان نامیده می شد.

در عهد باستان محدوده کهگیلویه ، انشان یا انزان نامیده می شد که شامل کهگیلویه و ممسنی بوده است . پژوهشگران بر این باورند که مردمان انزان خود بخشی از مردمان پارس بوده و با هخامنشیان هم نژاد بوده اند .

در سال 1258 هجری قمری ، رامهرمز ، شادگان ، هندیجان ، بندر معشور ، لیراوی و زیدون جزء کهگیلویه و بهبهان بوده اند ( بهبهان و کهگیلویه دارای سرزمین و محدوده مشترک بوده اند ) و از آن تاریخ به بعد مناطق نامبرده از آن جدا شدند . از سال 1324 هـ . ش به جهات سیاسی ، بویراحمد از کهگیلویه مجزا و ضمیمه استان فارس گردید . در دهه 1330 در قلمرو ایل بابویی شهر دوگنبدان شکل گرفت . در پانزدهم آبان ماه 1338 ، کهگیلویه نیز از بهبهان جدا گردید و شهرستان کهگیلویه با مرکزیت دهدشت شکل گرفت اما هچنان جزء استان خوزستان بود . و سرانجام در 22 تیرماه 1342 هـ . ش طبق تصویبنامه مجلس شورای ملی وقت ، سرزمین ایلات ششگانه کهگیلویه و بویراحمد (15 اسفند ماه سال 1379 بخشی از شهرستان بویراحمد با عنوان شهرستان دنا به مرکزیت شهر سی سخت مجزا و به شهرستان مستقل تبدیل شد و در تاریخ 9/10/83 دی ماه سال 1383 نیز قسمتی از شهرستان کهگیلویه به مرکزیت لیکک از این شهرستان جدا و تحت عنوان شهرستان بهمئی نام گرفت خلاصه آنکه تشکیلات سیاسی عشایر کهگیلویه و بویراحمد از سال 1330 هـ . ش به بعد به تدریج دچار دگرگونی گردید . این روند از سال 1341 که اصلاحات اراضی اجرا شد ، شتاب بیشتری گرفت تا قبل از آن همه ایلات مذکور به صورت مال ، اولاد ، طایفه و ایل سازمان یافته بودند .

اکنون استان کهگیلویه و بویراحمد مرکب از هفت شهرستان بویراحمد ، کهگیلویه ، گچساران ، دنا ، بهمئی ، باشت و چرام با جمعیتی بالغ بر 634 هزار نفر و مساحتی در حدود 16 هزار و 264 کیلو متر مربع ، چونان پلی ارتباطی ، استان های فارس ، اصفهان ، چهار محال و بختیاری ، خوزستان و بوشهر را به هم مرتبط ساخته است . منابع آبی بسیار ، جنگلهای چشمگیر ، معادن طبیعی متعدد ، ذخائر نفتی مناسب ، پوشش گیاهی متنوع ، گونه های جانوری متعدد ، قلل مرتفع ، باغات و کشتزارهای زیبا ، طبیعت این استان را چونان گوشه ای از بهشت جادوان به تصویر کشیده است .

شاخصهای برجسته استان کهگیلویه وبویراحمد

استان چهار فصل کهگیلویه و بویراحمد به مرکزیت یاسوج پایتخت طبیعتایران در سال 1342 به فرمانداری کل و در سال 1355 به استان تبدیل شده است . وجود  283 جاذبه طبیعی ، 700 اثر تاریخی و معنوی ثبت شده ، تعداد  296 امامزاده از جملهوجود با  برکت آستانه مقدسه امامزاده بی بی حکیمه (س) حرم چهارم اهلبیت عصمت وطهارت علیه السلام کشور، در جنوب غرب ایران و از نظر جغرافیایی در رشته کوههایزاگرس واقع و دارای دو اقلیم سردسیری و گرمسیری با بارش دو برابر میانگین کشور وتولید 8 درصد آب کشور (500 شاخه رودخانه های فصلی و دائمی و 3863 دهنه چشمه) میباشد.دارای جنگلهای وسیع ، چشمه سارها ، آبشار ها ، رودخانه ها ، قلل مرتفع (40 قلهبالای 4 هزار متر ارتفاع از سطح دریا) و پیست اسکی منطقه جنوب می باشد مساحت استان 15504کیلومتر مربع که حدود یک میلیون هکتار آنرا جنگل تشکیل میدهد (8درصد جنگلهایکشور، 20درصد جنگلهای زاگرس) سه چهارم مساحت استان را ارتفاعات و تپه ماهور و یکچهارم آن را دشتها تشکیل می دهند که6/26 درصد گونه های گیاهی  و 40 درصد گونه هایگیاهان دارویی کشور را به خود اختصاص داده است.استان با داشتن میدانهای نفتیگچساران  17درصد نفت و گاز کشور را تولید می کند ذخایر معادن شناسائی شده استان 900میلیون تن بوده که سالانه فقط یک سه هزارم آن استحصال و بزرگترین ذخایر فسفات رسوبیکشور( 81 میلیون تن ) را داراست. این استان دارای 7 شهرستان، 17 بخش، 16 شهر،41دهستان،1797 روستای دارای سکنه(732 بالای 20 خانوار،313 بالای 50 خانوار، 136 بالای 100 خانوار ) مرکز شهرستانها ( یاسوج 122،دوگنبدان 92 ،دهدشت 60 ، لیکک 36 ،چرام 14،باشت 9 و سی سخت 7 هزار نفر ) بوده و جمعیت بالغ بر 633 هزار نفر دارد بافتجمعیتی استان عشیره ای بوده (شش ایل مهم استان : بویراحمد، بهمئی، بابویی، طیبی،دشمن زیاری، و چرام ) ومیانگین سنی جمعیت استان 21سال می باشد. نسبت دانشجو بهجمعیت 9 درصد، نسبت دانش اموز به جمعیت 25درصد و میزان سواد جمعیت از میانگین کشوریبالاتر و رتبه اول مشارکت کشوری در انتخاباتهای گذشته داشته است متوسط هزینه ودرآمد خانوارهای استان از میانگین کشوری بیشتر و رتبه نخست سرانه درآمد کشور با نفتو رتبه نهم میزان تولید ناخالص داخلی را دارا می باشد در تولید میوه بلوط رتبه اول (150 هزار تن ) در پرورش آبزیان رتبه چهارم (2/7 هزار تن ) ، تولید گردو رتبه هفت (14 هزار تن) ، شلتوک رتبه هفت (3/5 هزار تن) ، مرکبات رتبه هشت (33 هزار تن) ، سیبرتبه نه (90 هزار تن ) ، وتولید انگور رتبه چهارده (36 هزار تن ) کشوری را دارد دردوران هشت سال دفاع مقدس 50 درصد جمعیت فعال استان بطور داوطلبانه در جبهه های حقعلیه باطل شرکت نموده  و 1800 شهید و بالای 10 هزار جانباز و آزاده تقدیم اسلامنموده است.

نقاط قوت (محیط داخلی)

1- استان با تولید 720  هزار بشکه نفت خام ( 17 درصدتولیدات کل کشور ) و  50  هزار بشکه میعانات گازی در روز و نیز 4/1 میلیارد فوتمکعب گاز طبیعی در ماه ، دومین تولید کننده نفت و گاز کشور،دسترسی آسان به انرژیبامنابع هیدروکربنی و انرژی برق می باشد.
2-وجود بیش از  900 میلیون تن ذخایرمعادن دولومیت ،بوکسیت  سیلیس ،سلستین ،81 میلیون تن فسفات (بزرگترین ذخیره فسفاترسوبی کشور) ذخایر بسیار چشمگیر سنگ گچ با کیفیت بالا  وسایر معادن نظیر   گوگرد،  مواد اولیه سیمان، و... 
3-وجود بیش از 40 قله با ارتفاع  بالای 4000مترارتفاع  بویژه قله سرافراز دنا با  ارتفاع  4409 متر وپیست اسکی دنا منحصر به فرددر جنوب کشور
4-  تولید 5/8  میلیارد متر مکعب از منابع آبی کشور( دومین تولیدکننده آب کشور)،با وجود بیش از 500 شاخه رودخانه های دایمی و فصلی،3863دهنه چشمه باتخلیه سالانه 495میلیون متر مکعب آب معدنی با قابلیت صادراتی.
 5- چهار فصلبودن  استان ،وجود دواقلیم سردسیری وگرمسیری با بارش دوبرابر میانگین کشوری ویاسوجپایتخت طبیعت ایران.
6- وجود قریب 2000گونه گیاهی (معادل 6/26 درصد کشور)و475گونه آن (معادل 40 درصد کشور) گیاهان دارویی میباشند وجود قریب یک میلیون هکتار  جنگل که حدود 60 درصد مساحت استان ، 20درصد مساحت جنگلهای منطقه زاگرس و8 درصدجنگلهای کشور.
7- صادرات پودروعصاره شیرین بیان،الکل،نشاسته،گیاهاندارویی،کنسانتره و خوراک دام،انواع میوه،آب معدنی،صمغ گیاهی،قند،فرش،صنایع دستی،سیمان،موادمعدنی(آهک،بوکسیت،سلستین،فسفات،گچ،نمک آبی،مارن،مرمریت)لوله و اتصالاتپلی اتیلن،موکت،موتورسیکلت،گلوکز،کنسانتره سیب.
8-وجود 283 جاذبه طبیعی ، 700اثر تاریخی و معنوی ثبت شده ،تعداد  296 امامزاده جنگلهای وسیع ، چشمه سارها ،آبشار ها ، رودخانه ها ، قلل مرتفع و پیست اسکی موجب شده است که گردشگری در استانبه عنوان یکی از بخشهای دارای مزیت شناخته شود.

 نقاط ضعف: (محیط داخلی)

1-     هزینه بالای ایجاد وتوسعه زیرساختهای جاده ایوریلی به علت کوهستانی بودن،نبود محورهای ارتباطی ریلی وضعف (جاده ای، هوایی)

2-     کمبود شدید امکانات رفاهی وتفریحی،عدم تغییر چهره شهرها وحفظ بافت سنتی

3-     کمتوجهی به مشاغل خانگی وصنایع کشاورزی، محدودیت و پراکندگی زمینهای زراعی و سنتیبودن روشها

4-     بروز نبودن تجهیزات وعدم توسعه فناوریIT  وتوانمندسازینیروها

5-     عدم توسعه زیر ساختها ،کمبود شدید تأسیسات و تجهیزات گردشگری و اقامتیوپایین بودن خدمات دراین بخش

6-      عدم توسعه زیر ساختها وپایین بودن فعالیتهایفرهنگی ومذهبی

7-     عدم توسعه زیرساختهای ورزشهای همگانی ،قهرمانی،آبیوزمستانی

فرصتها: (محیط خارجی(

1-     واقع شدن استان در کریدور شمال- جنوب کشور وهمجواری با قطبهای توسعه یافته صنعتی و کشاورزی کشور (اصفهان، شیراز، اهواز وعسلویه)

2-      قابلیت توسعه صنعتی استان بویژه در زمینه صنایع نفت وگاز ،پتروشیمیوصنایع فراوری مواد معدنی

3-      نزدیکی به خلیج فارس وبنادر حاشیه آنبه منظور انجاممبادلات اقتصادی وبازرگانی و جذب گردشگر ان وسرمایه گذاران کشورهای حوزه خلیجفارس

4-      برخورداری از ظرفیت جذب سرمایه وافزایش درآمد زایی در بخشگردشگری

5-     -برخورداری از ظرفیت بالای صادرات آب مخصوصا به کشورهای حاشیه خلیجفارس

 تهدیدها: (محیط خارجی)

1- مهاجرت گسترده روستاها وعشایر وحاشیه نشینی در  شهرها

2- عدم برخورداری استان از بخش خصوصی وتعاونی توانمند و عدم آموزش وترویجبازرگانان وتجار،کشاورزان ودامداران

3- عدم توسعه کمی وکیفی سرمایه انسانی دراستان ناتوانی در نگهداشت نیروهای متخصص ،کارامد و فعالان اقتصادی
4- عدم وجودزیرساختهای بازرگانی و مبادلات اقتصادی (منطقه ویژه اقتصادی،پایانهصادراتی،نمایشگاه بین المللی،بازارهای سنتی متمرکزوتخصصی)
5- پایین بودن شاخصهای توسعه(مشارکت اقتصادی 30.24 درصد ،درآمد سرانه بدون نفت نصف میانگین کشور،رتبهآخر جذب سرمایه گذاری ،نرخ بیکاری 13.22 درصد ،سهم  0.04درصد صادرات غیر نفتی ، سهم 0.4 درصد منابع بانکی،تولید ناخالص بدون نفت نیم درصدکشور(

شاخصهای عمومی :

1-     درآمد سرانه استان با نفت 145میلیون ریال(رتبهاول) و بدون نفت 227 میلیون ریال (رتبه 29) می باشد

2-     متوسط کل هزینه یک خانوارشهری 135528 هزار ریال و یک خانوار روستایی 64211 هزار ریال می باشد

3-     متوسطدرآمد سالانه یک خانوار شهری 116555 هزار ریال و یک خانوار روستایی 62087 هزار ریالاست

4-     سهم صنعت، کشاورزی، خدمات و مسکن از تولید ناخالص به ترتیب 5.1، 17.1، 72و 5.4 درصد  و برای کشور  17، 9.9، 62.1 و 11.1 درصد

5-     تولید ناخالص داخلیاستان با نفت 9467 میلیارد تومان و کشور 365493 میلیارد تومان و استان  با 2.6 درصدتولید ناخالص کشور(رتبه 9)

6-     تولید ناخالص داخلی بدون نفت استان 1484میلیارد تومان و کشور 293028 میلیارد تومان که سهم استان 0.5 درصد کشور (رتبه 30)

7-     نرخ مشارکت و بیکاری استان به ترتیب 30.24و 13.22  درصد و در کشور 38.27 و 13.48 درصد می باشد.

8-     مساحت کل اماکن ورزشی استان 499819 متر مربع می باشد وسرانه فضاهای ورزشی استان 83/ متر مربع است

9-     راههای اصلی   km505 ، فرعی  km925 ، بزرگراهkm  42 ،روستاییkm  4426 که  km1728 آسفالتهkm 996 شوسه ،خاکی  km1702

10-میزان باروری کل استان برابر 17/2 نوزاد و میزان مرگ و میراطفال زیر یک سال در هر هزار تولد برابر 43/13 درصد می باشد

11-ضریب نفوذ تلفنثابت 24/21 و ضریب نفوذ تلفن همراه 54 و روستاهای دارای تلفن1663

12-نرخباسوادی شهری استان 89.63درصد و کشور 88.9درصد و نرخ باسوادی روستایی استان 74.34درصد و کشور 75.1 درصد است

13-تا پایان سال 1389 مجموع طول شبکه جمع آوریفاضلاب 998 کیلو متر و تعداد انشعابات فاضلاب در کل استان 1677 فقره می باشد

14-با تولید 112274 تن گندم و 83542 تن جو رتبه 22و 17 درکشور داراست.(اراضی قابل کشت ha270 : 210دیم و 60 آبی)

15-تعداد کارگاههای صنعتی با اشتغال 49-10نفر36کارگاه و با اشتغال بیش از 50نفر 4 کارگاه می باشد

16-میزان تولیدات باغی  190هزار تن،زراعی  460هزار  تن ، دامی دو میلیون راس دام و آبزیان 9000تن

17-میزان منابع بانکی استان 742  میلیارد تومان می باشد که   0.4درصد سپردههای کل کشور است

18-میزان مصارف بانکی استان 1800 میلیارد تومان می باشد

19-درصد ازآبهای سطحی ( 1628 میلیون متر مکعب ) و 38.71درصد از آبهای زیرزمینی (272 میلیون متر مکعب )در استان بهره برداری می شود

20-- تعداد گردشگرانداخلی و خارجی استان در سال 1389 به ترتیب 5/7 میلیون نفر و 600 نفر می باشد

21-تعداد 13 شهر و  315 روستا گاز رسانی، تعداد 1400روستا آبرسانی و تعداد  1664روستابرقرسانی شده است

22-میزان صادرات غیر نفتی  استان 13.5 میلیارد تومان میباشدکه  0.04 درصد صادرات غیر نفتی کشور است

 برگرفته استانداری کهگیلویه و بویراحمد: http://www.ostan-kb.ir/

تنظیم و طراحی: ل. عظیم زاده - آزمایشگاه دکتر یزدانپناه