آنالیز اسپرم (Sperm Analysis)

آنالیز اسپرم یا آنالیز مایع منی (Sperm Analysis) میزان حجم اسپرم تولید شده توسط مرد، تعداد و کیفیت اسپرم بررسی می‌شود و معمولاً یکی از نخستین تست‌هایی است که برای بررسی مشکلات ناباروری در مردان درخواست می‌شود. به طور کلی مشکلات مربوط به مایع منی و اسپرم، در میان یک سوم از زوج‌هایی که به ناباروری مبتلا هستند مشاهده می‌شود. مواردی که در تفسیر آزمایش اسپرم اندازه‌گیری و آنالیز می‌شوند به شرح زیر هستند:

حجم: اندازه‌گیری مقدار منی خارج شده در هر انزال.

زمان مایع شدن: منی پس از خروج از بدن مرد حالت ژل مانند یا لخته دارد و به طور معمول پس از حدود ۲۰ دقیقه از حالت ژل به حالت مایع تغییر حالت می‌دهد. زمان مایع شدن، مدت زمان تبدیل منی از حالت ژل به  مایع را اندازه‌گیری می‌کند.

شمارش اسپرم: شمارش مقدار و تعداد اسپرم‌ها در هر میلی‌لیتر از منی در هر انزال.

شکل اسپرم: مقدار اسپرم‌هایی که شکل طبیعی دارند را به درصد بیان می‌کند.

تحرک اسپرم: این تست درصد اسپرم‌هایی را که می‌توانند رو به جلو حرکت کنند را اندازه‌گیری می‌کند.

PH: این تست میزان اسیدی بودن یا PH پایین و قلیایی بودن یا PH بالای منی را اندازه‌گیری می‌کند. 

شمارش گلبول‌های سفید: به طور طبیعی نباید گلبول سفید در منی حضور داشته باشد.

میزان قند: فروکتوز، قندی است که انرژی لازم را برای فعالیت اسپرم فراهم می‌کند.

علل درخواست این آزمایش عبارتند از:

 بررسی مشکلات تولید مثلی در مردان و علل ناباروری زوج‌ها.

 بررسی موفقیت‌آمیز بودن یا نبودن عمل وازکتومی.

 بررسی موفقیت‌آمیز بودن یا نبودن عمل بازگشت وازکتومی.

برای اینکه آزمایش اسپرم در بهترین شرایط انجام شود باید از هرگونه رابطه‌ی جنسی طی ۲ تا ۵ روز قبل از آزمایش خودداری شود. این مساله کمک می‌کند تا شمارش اسپرم در بالاترین حالت ممکن انجام شود و تفسیر آزمایش اسپرم قابل اعتمادتر باشد. بهتر است حدود ۵ تا ۷ روز قبل از انجام آزمایش رابطه‌ی جنسی داشته باشید و پس از آن تا زمان آزمایش نزدیکی انجام نشود تا نتیجه‌ی تفسیر آزمایش اسپرم قابل اعتماد باشد. همچنین در صورتی که یکی از شرایط زیر را داشته باشید احتمالاً از انجام آزمایش برای شما خودداری می‌شود و یا نتیجه‌ی آزمایش قابل اعتماد نخواهد بود:

مصرف داروهایی نظیر سایمتیدین، هورمون‌های مردانه و زنانه (تستوسترون و استروژن)، سولفاسالازین. 

 نیتروفورانتوئین و برخی دیگر از داروهای شیمیایی.

مصرف کافئین، الکل، کوکائین، ماریجوآنا یا تنباکو

مصرف داروهای گیاهی

سرد شدن نمونه منی. سرد شدن باعث کاهش حرکت اسپرم‌ها می‌شود و می‌تواند دقت آزمایش را کاهش دهد. 

قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس، رادیوتراپی و مواد شیمیایی

نتایج نرمال در تفسیر آزمایش اسپرم

 حجم مایع منی

میزان طبیعی آزمایش حدودا ۲ تا ۵ میلی لیتر در هر انزال است و میزان کمتر و یا بیشتر از مقدار طبیعی غیرطبیعی تلقی می‌شود و می‌تواند عامل ناباروری باشد.

 زمان تبدیل شدن به مایع

به طور طبیعی حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه پس از انزال یا نمونه‌گیری، منی به حالت مایع تبدیل می‌شود و طولانی شدن زمان بیش از حد مذکور غیرطبیعی است و می‌تواند نشان دهنده‌ی وجود عفونت باشد.

 شمارش اسپرم

به طور معمول در هر انزال باید بیش از ۲۰ میلیون اسپرماتوزوآ در هر میلی‌لیتر از منی حضور داشته باشد که کمتر بودن میزان اسپرم از مقدار طبیعی معمولاً به معنای ناباروری است. ولی کمتر بودن اسپرم از این مقدار، همیشه به معنای ناباروری و عدم امکان پدر شدن فرد نیست. چنانچه مشاهده شده است که مردانی با تعداد اسپرم کمتر از ۱ میلیون، پدر شده‌اند. میزان طبیعی برای شمارش اسپرم در افرادی که عمل وازکتومی داشته‌اند صفر است.

 شکل اسپرم (مورفولوژی)

به طور طبیعی باید حداقل ٪۳۰ از اسپرم‌ها شکلی طبیعی داشته باشند. غیرطبیعی بودن شکل اسپرم می‌تواند حاالت مختلفی داشته باشد. ممکن است اسپرم ۲ سر و یا ۲ دم داشته باشد، سر باریک باشد و یا گردتر از حالت طبیعی باشد. اسپرم غیرطبیعی قادر به حرکت کردن به شکل درست نیست و یا نمی‌تواند به داخل تخمک نفوذ کند. البته درهر نمونه منی سالم، تعدادی اسپرم ناسالم دیده خواهند شد ولی درصد بالای اسپرم ناسالم نسبت به اسپرم سالم شرایط پدر شدن را برای فرد سخت‌تر می‌کند.

 تحرک اسپرم

به طور نرمال حدود ٪۵۰ از اسپرم‌ها باید پس از گذشت ۱ ساعت حرکت رو به جلو داشته باشند. برای اینکه اسپرم بتواند از محیط موکوسی سرویکس عبور کند باید قابلیت حرکت رو به جلو یا شنا کردن داشته باشد. در صورتی که درصد بالایی از اسپرم‌ها نتوانند به درستی حرکت کنند، فرد برای پدر شدن با مشکل مواجه است.

PH  منی

محدوده‌ی طبیعی برای PH مایع منی چیزی در حدود ۷٬۱ تا ۸ است. بالاتر یا پایین‌تر بودن PH منی از این محدوده می‌تواند باعث کشته شدن اسپرم شود و یا بر نحوه‌ی حرکت کردن آنها تاثیر سو داشته باشد.

 شمارش گلبولهای سفید (WBC)

به طور طبیعی نباید هیچ گلبول سفید و یا باکتری در مایع منی وجود داشته باشد. حضور باکتری و یا تعداد زیادی ازگلبول‌های سفید خون می‌تواند از علائم وجود عفونت باشد. برخی از شرایط خاص نیز می‌توانند با کاهش تعداد اسپرم ارتباط داشته باشند. این شرایط عبارتند از:

 عفونت بیضه

 واریکوسل

 سندرم کالین فلتر

 پرتو درمانی بیضه‌ها

 بیماری‌هایی که باعث آتروفی بیضه‌ها می‌شوند.

در نهایت اگر تعداد اسپرم کم باشد و یا درصد بالایی از آنها غیرطبیعی باشند، نیاز به انجام تست‌های تکمیلی برای تایید است. این تست‌ها شامل اندازه‌گیری سطوح هورمونی نظیر تستوسترون، هورمونLH،FSH یا پرولاکتین است. در برخی موارد ممکن است نمونه‌برداری کوچک (بایوپسی) از بافت بیضه نیاز باشد

مطلب از گروه علمی شبکه آزمایشگاهی رصد