|
انگل‌شناسی
بیماری‌های انگلی بطور شایع در کشورهای توسعه یافته نیز دیده می‌شود. بیماری‌های پارازیتی در بسیاری مواقع فاقد علائم کلینکی واضح بوده و بطور شایع درکشورهای توسعه یافته دیده شده و شیوع آن در حال افزایش نیز می‌باشد. یکی از مشخصه‌های انگل‌ها نیاز به عوامل انسانی و حیوانی به صورت توأم برای کامل شدن سیکل زندگی‌شان می‌باشد. لذا برای مقابله با این عوامل بایستی سیکل زندگی این عوامل بدرستی شناسایی شده و بتوان با شکستن چرخه‌های آن مقابله صحیحی با این عوامل نمود.
چرخه زندگی انگل
همه انگل‌ها یک چرخه زندگی دارند که به دو بخش تقسیم می‌شود. بخشی از آن را در بدن میزبان و بخشی دیگر را در بدن انتقال دهنده واسط یا طبیعت سپری می‌کنند. انگل در بدن میزبان، مراحل رشد، تولید مثل و انتقال را طی می‌کند. به طور کلی چرخه زندگی انگل‌ها، دو نوع دارد:
چرخه زندگی مستقیم: انگل بالغ در بیشتر چرخه حیات خود، دارای یک میزبان است و به صورت مستقیم، از میزبانی به میزبان دیگر انتقال می‌یابد. این نوع انگل‌ها معمولا میزبان واسط ندارند و می‌توانند در طبیعت به حیات خود ادامه دهند. بنابراین به آن‌ها انگل اختیاری گفته می‌شود. برای زنده ماندن، اغلب انگل‌های آزاد و تک‌سلولی، در طبیعت دور خود کیست ایجاد می‌کنند.
چرخه زندگی غیر مستقیم: انگل بخشی از چرخه حیات خود را در میزبان حد واسط سپری می‌کند و انگل اجباری نام دارد. میزبان واسط اغلب دچار هیچ بیماری و علائمی نمی‌شود. انگل بالغ در بدن میزبان نهایی تولید مثل می‌کند و در میزبان وابسته رشد و نمو می‌یابد مانند لیشمانیا.
برخی انگل‌ها نیز در بخشی از چرخه زندگی خود وابسته و در بخشی از آن آزادزی هستند.
انگل‌های شایع در انسان
انسان میزبان بسیاری از انگل‌ها است که به برخی از شایع‌ترین آن‌ها می‌پردازیم:
1. آکانتاموبیازیس (Acanthamoebiasis): آمیب انگلی که می‌تواند چشم، پوست و مغز را درگیر کند و راه اصلی انتقال آن لنز تماسی آلوده است.
2. بابزیوزیس (Babesiosis): انگل‌هایی که با کنه منتقل می‌شوند و سلول‌های خونی را آلوده می‌کنند.
3. بالانتیدیزیازیس (Balantidiasis): عفونت ناشی از یک انگل تک‌سلولی در روده است که از طریق خوک منتقل می‌شود.
4. بلاستوسیستوز (Blastocystosis): در روده ایجاد می‌شود و از طریق مدفوع انسان و حیوان انتقال می‌یابد.
5. آموبیازیس (Amoebiasis): عامل آن نوعی آمیب به نام انتاموبا هیستولیتیکا است.
6. ایزوسپوریازیس (Isosporiasis): به سلول‌های پوششی روده کوچک حمله می‌کند.
7. مننژانسانسفالیت آمیبی اولیه (Primary Amoebic Meningoencephalitis): توسط نوعی آمیب، در بافت مغز و سیستم عصبی ایجاد می‌شود و تقریبا در بیشتر موارد، باعث مرگ طی۱ الی۱۸ روز پس از ابتلا خواهد شد. از طریق تنفس ذرات آلوده، استخر و آب آلوده انتقال می‌یابد اما نوشیدن آب روش انتقال آن نیست.
8. مالاریا: انواع پلاسمودیوم‌ها عامل مالاریا هستند و در مناطق گرمسیری شیوع دارند.
9. رینوسپوریدیوز (Rhinosporidiosis): به طور معمول بافت مخاطی بینی، بافت ملتحمه چشم و مجاری ادراری را تحت تأثیر قرار می‌دهد و یکی از عوارض آن پولیپ بینی است.
10. توکسوپلاسموز (Toxoplasmosis): نوعی پنومونیای انگلی که بر کبد، قلب، چشم‌ها و مغز اثر می‌گذارد. این انگل با ذرات خاک، غذا و آب آلوده به مدفوع گربه، خوک، گوسفند و بز یا شیر آلوده منتقل می‌شود.
11. تریکومونیازیس (Trichomoniasis): نوعی بیماری مقاربتی بوده و در مردان معمولا بدون علامت است. تریکومونیازیس در زنان، به مجرای ادراری-تناسلی حمله می‌کند.
12. تریپانومیازیس (Trypanomiasis): بیماری خواب که روندی مزمن دارد و سیستم عصبی مرکزی، خون و لنف را آلوده می‌کند.
13. شاگاس (Chagas): خون، عضلات، سیستم عصبی، قلب و کولن (روده بزرگ) را عفونی می‌کند و با نیش حشرات انتقال می‌یابد.
علائم انگل
به دلیل تغذیه انگل از بدن میزبان، تخم‌ریزی و آزادسازی سموم مختلف در خون، علائم متعددی ایجاد می‌شوند که به نوع انگل نیز وابسته هستند. گاهی نشانه‌های عفونت انگلی، شبیه به اختلالات هورمونی، پنومونی (عفونت و التهاب ریه) یا مسمومیت غذایی به نظر می‌رسند.
شایع‌ترین علائم وجود انگل در انسان، موارد زیر هستند:
1) یبوست بدون دلیل
2) اسهال
3) آلرژی
4) تب
5) نفخ شکم
6) تهوع یا استفراغ
7) به هم خوردن تعادل هورمون‌ها
8) سندرم روده تحریک پذیر
9) اسهال ناگهانی در سفر
10) مشکل در هضم غذا
11) بیخوابی شبانه یا به دفعات بیدار شدن از خواب طی شب
12) دندان قروچه در خواب
13) مشکلات پوستی بدون علت زمینه‌ای دیگر مانند راش، اگزما، روزاسه و کهیر
14) درد عضلات یا مفاصل
15) خستگی مفرط و زودرس
16) تغییرات خلق و خو و افسردگی که علت زمینه‌ای دیگری ندارند.
17) عدم احساس سیری حتی پس از غذا خوردن
18) کم‌خونی یا آنمی
19) کاهش وزن بدون دلیل
روش تشخیص انگل
آزمایشات تشخیص انگل و شناسایی دقیق نوع آن، به شرح زیر هستند:
الف) آزمایش مدفوع یا ادرار: نمونه جهت وجود انگل، لارو یا تخم آن بررسی می‌شود.
ب) کلونوسکوپی: اگر جواب آزمایش مدفوع منفی بود و علت دیگری برای اسهال مداوم یافت نشد، کلونوسکوپی روش دقیق‌تری برای تشخیص مشکل است.
ج) آزمایش خون: برای تشخیص انواع انگل‌های خون
د) عکس‌برداری: مانند CT اسکن، CAT اسکن، MRI، و اشعه X، آسیب‌های ناشی از انگل را نشان می‌دهند.
ه) تست نواری: برای تشخیص کرمک، نواری در اطراف مقعد قرار می‌گیرد و وجود کرمک یا تخم آن زیر میکروسکوپ بررسی می‌شود. البته گاهی کرمک در کودکان و خصوصا چند ساعت اول به خواب رفتن، با چشم غیر مسلح نیز قابل مشاهده است.
درمان انگل
پنج مسیر درمانی اصلی، برای عفونت‌های انگلی وجود دارد:
1) دارودرمانی: دارو به صورت اختصاصی برای نوع انگل انتخاب و حداقل چند هفته مصرف می‌شود.
2) درمان مکمل یا جایگزین: اثرات سریع‌تر و عوارض جانبی کمتری دارند و می‌توان در کنار داروهای اختصاصی از این روش‌ها بهره برد.
3) رژیم درمانی: متعادل ساختن رژیم غذایی، رشد و تکثیر انگل را کند می‌کند.
4) گیاهان طبی: باید توجه داشت که هرگونه درمان گیاهی و سنتی، باید با پزشک هماهنگ شده باشد تا از بروز تداخل و عارضه جانبی جلوگیری شود.
5) جراحی: در صورت زیاد شدن تعداد انگل‌ها و بزرگ شدن آن‌ها و همچنین ورود به بافت یا وجود خطری مانند نابینایی، جراحی انجام می‌گیرد و انگل‌ها خارج می‌شوند.
رژیم درمانی
1. رعایت نکات تغذیه‌ای که در ادامه آورده شده‌اند، به کاهش رشد و تکثیر انگل و دفع سریع‌تر آن‌ها از بدن، کمک می‌کنند:
2. از مصرف کربوهیدرات یا قند فراوان بپرهیزید.
3. مایعات فراوان بنوشید تا به دفع سریع‌تر تخم و لاروهای انگل کمک کند.
4. مصرف فراوان فیبر
5. استفاده از پروبیوتیک‌ها که سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کنند.
6. مصرف ویتامین C علاوه بر تقویت ایمنی بدن، موجب کاهش اسهال می‌شود.
7. زینک یکی از عناصر تقویت‌کننده قدرت ایمنی بدن است اما با برخی داروها خصوصا آنتی‌بیوتیک‌ها تداخل و در بیماران مبتلا به «HIV» منع مصرف دارد. بنابراین قبل از استفاده با پزشک مشورت کنید.
برگرفته از مقالات آموزشی سایت فرادرس
|