✔حداقل سه اختلال ارثی متفاوت وجود دارد که منجر به افزایش سطح اسید اوریک و بیماری نقرس(gout) میشود: نقص گلوکز-6 فسفاتاز، نقص جزئی و شدید در آنزیم هیپوگزانتین-گوانین فسفو ریبوزیل ترانسفراز و افزایش فعالیت آنزیم فسفوریبزویل پیروفسفات سنتتاز
◀آنزیم هیپوگزانتین-گوانین فسفو ریبوزیل ترانسفراز
✔کاهش فعالیت هیپوگزانتین-گوانین فسفو ریبوزیل ترانسفراز ناشی از نقص ذاتی در مسیر متابولیسم بازهای پورینی است که منجر به تولید بیش از حد اسید اوریک میشود و بسته به درجه کمبود آنزیم همراه با طیف گستردهای از علائم عصبی میباشد. تخمین زده میشود که از هر 380000 نوزاد زنده به دنیا آمده یک مورد در کانادا و از هر 235000 مورد تولد، یک مورد در اسپانیا دیده میشود.
✔افزایش تولید اسید اوریک در همه بیماران دچار نقص HPRT دیده میشود و با انسداد مجاری و نقرس مرتبط است. علائم عصبی شامل اختلال تونوس حرکتی شدید، بیاختیاری حرکات، عدم تمرکز بر روی حرکات و خودآزاری (تمایل به گاز گرفتن انگشتان و لبها) است. شکل شدید این اختلال به نام سندروم لیشنیهان Lesch-Nyhan syndrome شناخته میشود که نوزاد در زمان تولد طبیعی است و تشخیص بیماری از زمانی که تاخیر روان شناختی آشکار شود، ممکن است. بیماران مبتلا علائم را با شدت متفاوتی نشان میدهند و در موارد با شدت علائم کم ممکن است بیماری قابل تشخیص نباشد. آنمی مگالوبلاستیک نیز ممکن است روی دهد. (که مرتبط با یافتههای مگالوبلاستیک در مغز استخوان و نتیجه افزایش مصرف اسید فولیک به علت افزایش سنتز de novo پورینها است.)
✔️الگوی توارث این بیماری به صورت وابسته به جنس مغلوب است بنابراین عموماً مردان دچار این بیماری شده و زنان هتروزیگوت ناقل هستند (معمولا بدون علائم). تشخیص براساس یافتههای بالینی، بیوشیمیایی و آنزیماتیک (تعیین فعالیت HPRT در همولیزات، اریتروسیت یا فیبروبلاست های سالم) و تستهای مولکولی (توالی یابی cDNA) است. آزمایشهای تشخیص مولکولی امکان تشخیص سریعتر و دقیقتر حامل و قبل از تولد را فراهم میکنند.
✔تشخیص پیش از تولد میتواند با سلولهای آمنیوتیک به دست آمده از آمینوسنتز در حدود هفته 15-18 بارداری و یا سلولهای کوریونی به دست آمده در هفته 10-12 بارداری انجام شود. افزایش تولید اسید اوریک را میتوان با تجویز آلوپورینول (مهارکننده گزانتین اکسیداز) درمان کرد. برای اجتناب از رسوب گرانتین دوز مصرفی آلوپورینول باید به دقت تنظیم شود. تشنج و اختلال تونوسهای حرکتی با مصرف بنزودیازپینها و مهارکنندههای گاما آمینوبوتیریک اسید مانند باکلوفن، کنترل میشود. توانبخشیهای فیزیکی از جمله استفاده از دستگاههایی که امکان کنترل دست را فراهم میکنند، کاربرد دارند.
◀آنزیم فسفوریبوزیل پیروفسفات(PRPP) سنتتاز
✔آنزیم PRPP سنتتاز، مسئول تولید قند ریبوز فعال(ʹ5-فسفوریبوزیل-ʹ1-پیروفسفات) است که برای سنتز de novo نوکلئوتیدهای پورینی و پیریمیدینی ضروری است. جهشهای ژنی متفاوتی برای ژن مربوط به سنتز این آنزیم وجود دارد که جهش در ژن نوع PRPP1 که بر روی کروموزوم X قرار دارد منجر به افزایش بیان آنزیم و در نتیجه افزایش تولید PRPP میشود که سبب ساخت نوکلئوتیدهای پورینی بیش از نیاز بدن میگردد. در نتیجه کاتابولیزه شدن این نوکلئوتیدها اوریک اسید مازاد تولید شده که در نهایت منجر به بیماری نقرس میگردد.
✔افزایش فعالیت PRPP سنتتاز یک اختلال نادر است که در طول زمان در کمتر از سی خانواده توصیف شده است و عمدتا در مردان دیده میشود. بیشتر افراد (حدود 75 درصد) به فرم خفیفتر بیماری دچار میشوند که در اواخر نوجوانی یا اوایل بزرگسالی رخ میدهد. علائم شامل رسوب کریستالهای اوریک اسید و ایجاد سنگهای مثانه و کلیه همراه با آتروز نقرسی است که به نارسایی کلیوی میانجامد. شکل شدید بیماری از دوران کودکی یا نوزادی آغاز میشود و دارای علائم بالینی مشابه با فرم خفیف است. همچنین اختلالات عصبی، حساسیت شنوایی، آتاکسی، تاخیر در رشد و یا حتی ناتوانیهای ذهنی مشاهده میشود. زنان هتروزیگوت ناقل بدون علامت و یا دارای علائم عصبی یا متابولیک خفیف هستند. در هر دو فرم بیماری، تشخیص براساس آنالیز خون و ادرار جهت بررسی هیپر اورمی و یافتن کریستالهای اوریک اسید است. جهت تایید تشخیص از آزمایشهای ژنتیکی مولکولی استفاده میشود.
◀آنزیم گلوکز 6-فسفاتاز
✔در اثر نقص یا کمبود آنزیم گلوکز 6-فسفاتاز بیماری به نام فون ژیرکه ایجاد میشود که در این عارضه نیز افزایش تجمع اوریک اسید رخ میدهد. در کمبود این آنزیم میزان گلوکز 6-فسغات در کبد بالا میرود و مقادیر بالای این ماده وارد مسیر دیگری (مسیر پنتوز فسفات) شده، و در نتیجه ریبوز 5- فسفات بیشتری تولید میشود که توسط آنزیم PRPP سنتتاز به PRPP تبدیل میگردد. حاصل افزایش اوریک اسید در خون است.
منبع: کانال جامع علوم آزمایشگاهی و بیولوژي
|